Seksueel grensoverschrijdend gedrag
De afgelopen jaren komt seksueel grensoverschrijdend gedrag steeds vaker in het nieuws. Het gaat over geweld tegen vrouwen en over mensen die zich onveilig voelen, thuis, op straat of in de sportwereld. Het blijkt dat grensoverschrijdend gedrag op veel plekken voorkomt zoals op school, in de stad en zelfs binnen sportverenigingen.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat Nederland het nog lang niet goed aanpakt. Zo zegt de Raad van Europa dat ons land nog altijd niet genoeg doet om vrouwen te beschermen tegen geweld. Er zijn te weinig veilige plekken waar slachtoffers terechtkunnen en hulp is vaak moeilijk te vinden. Vaak moeten slachtoffers hun verhaal meerdere keren opnieuw vertellen, wat het nog zwaarder maakt.
Samenwerken aan een veilige sport- en leefomgeving
Tegelijkertijd richt de overheid zich steeds meer op bewustwording, vooral bij mannen. Met de campagne “Man, zeg er wat van!” wil de regering dat mannen elkaar aanspreken als er een seksistische grap of opmerking wordt gemaakt. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de meeste mannen dat eigenlijk wel willen, maar vaak niet durven of niet weten hoe ze moeten reageren. Ze zijn bang om de sfeer te verpesten of twijfelen of iets “erg genoeg” is.
Ook in de sportwereld speelt het probleem. In de film De Pupil, gebaseerd op een waargebeurd verhaal, wordt duidelijk hoe seksueel misbruik op een voetbalclub eruit kan zien. De film laat zien hoe moeilijk het voor slachtoffers is om te praten en hoelang het soms duurt voordat iemand durft te zeggen wat er is gebeurd. Organisaties zoals Slachtofferhulp en De Stilte Verbroken gebruiken de film nu om gesprekken op gang te brengen over veiligheid in de sport.
Het is schokkend dat uit onderzoek blijkt dat bij de 1 op de 7 volwassenen als kind te maken heeft gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag bij sportvereniging. Toch praten de meeste slachtoffers er nooit over. Daarom zijn zulke films en campagnes zo belangrijk. Ze laten zien dat dit niet iets is om over te zwijgen, maar juist iets waar we samen iets aan moeten doen.
Hoe kunnen we dit veranderen
Volgens deskundigen moet Nederland het probleem veel serieuzer aanpakken. In sommige andere Europese landen is dat al beter geregeld. Daar zijn bijvoorbeeld speciale ministers of lokale medewerkers die zich bezighouden met gelijkheid tussen mannen en vrouwen. In Nederland ontbreekt dat nog. Ook is er vaak te weinig geld voor opvangplekken of hulpverlening. Daardoor moeten veel slachtoffers wachten, of weten ze niet goed waar ze naartoe kunnen.
Hoogleraar Marieke Liem van de Universiteit Leiden zei tegen de NOS dat geweld tegen vrouwen nog te vaak wordt gezien als “een ruzie tussen partners”, terwijl het meestal om structureel geweld gaat. En dat is gevaarlijk, want in Nederland wordt ongeveer eens in de acht dagen een vrouw vermoord, meestal door haar (ex-)partner. Vaak zijn er van tevoren al signalen, zoals stalking of psychisch geweld. Toch wordt daar nog te weinig mee gedaan.
De politiek begint langzaam te reageren. Zo is er een actieplan tegen femicide en werd in 2024 een nieuwe zedenwet ingevoerd, waardoor iemand vervolgd kan worden als hij bewust negeert dat de ander geen seks wil. Ook probeert de overheid meer aandacht te geven aan psychisch geweld, met de campagne “Waar ben je?”. Toch vinden veel organisaties dat het allemaal nog te traag gaat en dat er beter moet worden samengewerkt.
Praten helpt echt
Wat opvalt in alle verhalen, is dat stilzwijgen het probleem vaak groter maakt. Veel slachtoffers praten niet uit angst of schaamte, en omstanders grijpen niet in omdat ze bang zijn voor de reacties. Terwijl juist praten het begin kan zijn van verandering.
De film De Pupil laat goed zien hoe dat kan. Door het verhaal van een jongen die jarenlang misbruikt werd door zijn voetbaltrainer, wordt duidelijk hoe belangrijk het is dat anderen hun ogen niet sluiten. Zulke verhalen maken indruk en zorgen dat mensen gaan nadenken over hun eigen gedrag.
Ook jongeren kunnen iets doen. Door niet mee te lachen met seksistische grappen, door iemand te steunen die zich onveilig voelt, of gewoon door het gesprek aan te gaan. Het hoeft niet groot of ingewikkeld te zijn, soms is één zin al genoeg om verschil te maken.